रात्रीच्या गडद अंधारात, जेव्हा चंद्र आकाशातून नाहीसा होतो आणि अमावास्येची काळी चादर गावावर पसरते, तेव्हा भद्रपुरच्या जंगलातून एक भयंकर सावली बाहेर पडते. ही सावली, जणू काळ्या धुक्याचा एक आकार, झाडांच्या मागे लपत, पानांच्या सळसळीत मिसळत, गावाच्या बाहेरच्या पायवाटेवर फिरत असते. गावकरी या सावलीला “काळी सावली” म्हणतात, आणि तिच्या नावाने लहान मुले रात्री झोपताना घाबरतात. ही सावली कोण आहे, याबद्दल गावात अनेक कथा सांगितल्या जातात, पण एक गोष्ट सगळ्यांना माहीत आहे—जो कोणी अमावास्येच्या रात्री गावाबाहेरच्या वाटेवर दिसला, तो पुन्हा कधीच परत येत नाही. गावकऱ्यांच्या मते, ही सावली पन्नास वर्षांपूर्वी मरण पावलेल्या एका स्त्रीची आहे, जिच्या मृत्यूने गावाला एक शाप मिळाला आहे. त्या रात्री, जंगलातून येणारा वाऱ्याचा सुसाट आवाज आणि सावलीचा भयंकर उपस्थितीचा अंदाज गावकऱ्यांच्या मनात भीती निर्माण करतो.
भद्रपुर हे गाव डोंगराच्या कुशीत वसलेलं, जंगलाने वेढलेलं एक छोटंसं खेडं. गावातली माणसं साधी, मेहनती आणि एकमेकांशी बांधलेली. पण अमावास्येच्या रात्री गावात एक वेगळंच वातावरण असतं. घरोघरच्या खिडक्या बंद, दारांना कुलपं आणि रस्ते निर्मनुष्य. गावकरी रात्री बाहेर पडत नाहीत, कारण सावलीच्या भीतीने त्यांचं मन थरथरतं. गेल्या पन्नास वर्षात, गावातून अनेक लोक गायब झाले. कोणाचाही मृतदेह सापडला नाही, कोणताही मागमूस नाही. फक्त एक काळी सावली, जी अमावास्येच्या रात्री जंगलातून बाहेर येते आणि आपला बळी शोधते.
गावकऱ्यांच्या सांगण्यानुसार, ही सावली एका स्त्रीची आहे, जिचं नाव आता कोणी घेत नाही. तिच्या मृत्यूची कहाणी गावातल्या जुन्या पिढ्यांनी नव्या पिढीला सांगितली, पण ती सांगताना त्यांचे चेहरे पांढरे पडतात. त्या स्त्रीचं नाव होतं सावित्री. गावकऱ्यांच्या सांगण्यानुसार, सावित्री एक सुंदर, हसतमुख आणि दयाळू मुलगी होती. ती गावातल्या एका गरीब शेतकऱ्याची मुलगी होती, पण तिच्या सौंदर्याने आणि तिच्या गोड बोलण्याने सगळ्यांचं मन जिंकलं होतं. तिच्या डोळ्यांत एक वेगळीच चमक होती, जणू ती सूर्याची किरणं तिच्या आत्म्यात बांधून ठेवत असे. पण तिच्या आयुष्यात एक अंधार आला, ज्याने तिचं सगळं काही हिरावून घेतलं. सावित्रीला गावातल्या एका श्रीमंत जमीनदाराच्या मुलाने लग्नाची मागणी घातली होती. पण तिने त्या मागणीला नकार दिला, कारण तिचं मन दुसऱ्या एका तरुणावर जडलं होतं—एक साधा, प्रामाणिक आणि तिच्यावर जीवापाड प्रेम करणारा तरुण – वामन.
वामन आणि सावित्रीचं प्रेम गावात लवकरच चर्चेचा विषय झालं. गावकऱ्यांना त्यांचं प्रेम पाहून आनंद व्हायचा, पण जमीनदाराच्या मुलाला, रघुनाथला, हा अपमान सहन झाला नाही. त्याच्या मनात सावित्रीबद्दल एक वेड लागलं होतं, जे प्रेमापेक्षा जास्त क्रूर आणि स्वार्थी होतं. रघुनाथने सावित्रीला धमक्या द्यायला सुरुवात केली. तो तिला रात्रीच्या वेळी जंगलात भेटायला बोलवायचा, तिच्या मागे लागायचा. सावित्री घाबरायची, पण ती आपल्या प्रेमावर ठाम होती. तिने वामनला सगळं सांगितलं, आणि दोघांनी ठरवलं की ते गाव सोडून पळून जाणार. पण त्यांची ही योजना रघुनाथच्या कानावर गेली, आणि त्याने एक भयंकर कट रचला.
एक अमावास्येची रात्र होती. सावित्री आणि वामन जंगलात भेटले, जिथे त्यांनी पळून जाण्याची योजना आखली होती. पण त्यांना काय माहीत होतं की, रघुनाथ त्यांच्या मागावर आहे. त्याने आपल्या माणसांना घेऊन जंगलात सावित्री आणि वामनला गाठलं. रात्रीच्या गडद अंधारात, जंगलातल्या झाडांमागे, एक भयंकर कृत्य घडलं. वामनला रघुनाथच्या माणसांनी मारहाण केली आणि त्याला जंगलातल्या एका खोल खड्ड्यात फेकलं. सावित्रीच्या समोर तिच्या प्रेमाची अशी क्रूर हत्या झाली. ती ओरडली, रडली, पण कोणीही तिची मदत करायला आलं नाही. रघुनाथने तिच्यावर अत्याचार केला आणि तिला जंगलातल्या एका झाडाला बांधून तिथेच मरायला सोडलं.
सावित्रीचा मृत्यू गावातल्या कोणालाच कळला नाही. गावकऱ्यांना फक्त इतकंच माहीत होतं की सावित्री आणि वामन एका रात्री गायब झाले. कोणी म्हणालं की ते पळून गेले, कोणी म्हणालं की जंगलात हरवले. पण सावित्रीच्या मृत्यूनंतर, अमावास्येच्या रात्री गावात विचित्र गोष्टी घडायला लागल्या. गावाबाहेरच्या पायवाटेवर एक काळी सावली दिसायला लागली. ती सावली कोणालाही स्पर्श करत नव्हती, पण तिच्या नजरेत एक भयंकर राग होता. आणि जे कोणी त्या रात्री त्या वाटेवर दिसलं, तो व्यक्ती गायब होऊ लागला. गावकऱ्यांना हळूहळू कळलं की ही सावली सावित्रीची आहे, जी आपल्या मृत्यूचा बदला घ्यायला परत आली आहे.
काही वर्षांनंतर, गावात एक नवीन कुटुंब आलं. या कुटुंबातला तरुण, विशाल, हा गावातल्या या सावलीच्या गोष्टींवर विश्वास ठेवत नव्हता. तो एक हुशार, आधुनिक विचारांचा तरुण होता, ज्याला अंधश्रद्धा आणि भूतकथा यांच्यावर हसू यायचं. त्याच्या कुटुंबाने त्याला सावलीबद्दल सांगितलं, पण त्याने ते हसण्यावारी नेलं. “ही फक्त गावकऱ्यांच्या मनातली भीती आहे,” तो म्हणायचा. पण एकदा, अमावास्येच्या रात्री, विशालला गावाबाहेरच्या एका कामासाठी जावं लागलं. त्याच्या मित्रांनी त्याला थांबवण्याचा खूप प्रयत्न केला, पण विशाल ऐकला नाही. “मी रात्री परत येईन,” असं म्हणून तो घराबाहेर पडला.
जंगलातली पायवाट अंधारात बुडाली होती. विशालच्या हातात एक छोटा टॉर्च होता, ज्याचा प्रकाश त्या गडद अंधारात फारसा उपयोगी नव्हता. वाऱ्याचा सुसाट आवाज आणि झाडांच्या पानांचा सळसळता आवाज यामुळे वातावरणात एक अनामिक भीती निर्माण झाली होती. विशालला काही अंतर चालल्यानंतर असं वाटलं की कोणीतरी त्याच्या मागे आहे. त्याने मागे वळून पाहिलं, पण कोणीच नव्हतं. त्याने स्वतःला समजावलं की हा फक्त त्याच्या मनाचा खेळ आहे. पण काही पावलं पुढे गेल्यावर त्याला एक काळी सावली झाडांमागे हलताना दिसली. त्याचा जीव घाबरला, पण त्याने स्वतःला सावरलं आणि पुढे चालायला सुरुवात केली.
सावली आता जवळ येत होती. विशालला तिचा आकार स्पष्ट दिसत नव्हता, पण ती मानवी आकृतीसारखी दिसत होती. तिच्या हालचाली इतक्या वेगवान आणि गूढ होत्या की विशालचं मन घाबरलं. त्याने टॉर्च त्या दिशेने फिरवला, पण प्रकाश पडताच सावली नाहीशी झाली. विशालच्या हृदयाचे ठोके वाढले. त्याने पळायला सुरुवात केली, पण जंगलातली पायवाट इतकी अरुंद आणि खड्ड्यांनी भरलेली होती की तो लवकर पळू शकत नव्हता. मागून एक थंड हवेचा झोत त्याच्या मानेवर आला, आणि त्याला असं वाटलं की कोणीतरी त्याला स्पर्श करत आहे. त्याने मागे वळून पाहिलं, आणि त्या क्षणी त्याला सावली स्पष्ट दिसली. एक काळी, मानवी आकृती, जिचे डोळे लाल रंगाने चमकत होते.
विशालच्या तोंडातून किंचाळी बाहेर पडली. तो पळत सुटला, पण सावली त्याच्या मागे लागली. तिच्या हालचाली इतक्या वेगवान होत्या की ती जणू हवेत तरंगत होती. विशालच्या हातातला टॉर्च खाली पडला, आणि आता तो पूर्णपणे अंधारात होता. त्याला फक्त सावलीचा आवाज ऐकू येत होता—एक भयंकर, गूढ आवाज, जणू कोणीतरी रडत आहे आणि हसत आहे. विशालने शेवटचा प्रयत्न केला आणि गावाच्या दिशेने पळायला सुरुवात केली, पण सावलीने त्याला गाठलं. त्याला एक थंड, हाडं गोठवणारा स्पर्श जाणवला, आणि त्याच्या डोळ्यांसमोर अंधार पसरला.
दुसऱ्या दिवशी सकाळी, गावकऱ्यांना विशालचा मृतदेह जंगलात सापडला. त्याच्या चेहऱ्यावर भीतीचा एक भयंकर भाव होता, जणू त्याने मृत्यूपूर्वी काहीतरी भयंकर पाहिलं होतं. त्याच्या शरीरावर कोणतीही जखम नव्हती, पण त्याचे डोळे रिकामे आणि पांढरे झाले होते. गावकऱ्यांनी त्याला गावात आणलं आणि त्याचं अंत्यसंस्कार केलं, पण कोणालाच त्याच्या मृत्यूचं कारण कळलं नाही. फक्त एक गोष्ट स्पष्ट होती—सावलीने आपला आणखी एक बळी घेतला होता. गावकऱ्यांनी पुन्हा एकदा ठरवलं की अमावास्येच्या रात्री कोणीही गावाबाहेर जाणार नाही.
पण सावलीची भीती गावकऱ्यांच्या मनातून कधीच गेली नाही. प्रत्येक अमावास्येला, जंगलातून येणारा वाऱ्याचा आवाज गावकऱ्यांना सावलीच्या येण्याची चाहूल देतो. काही गावकरी म्हणतात की सावित्रीचा आत्मा अजूनही आपल्या प्रेमाचा आणि आपल्या मृत्यूचा बदला घेत आहे. ती रघुनाथला आणि त्याच्या माणसांना शोधत आहे, पण त्यांचा काहीच मागमूस नाही. गावातली ही कहाणी पिढ्यानपिढ्या सांगितली जाते, आणि प्रत्येक नवीन पिढीला सावलीच्या भीतीने थरकाप उडतो. गावकऱ्यांनी सावित्रीच्या आत्म्याला शांत करण्यासाठी अनेक पूजा केल्या, पण काहीच उपयोग झाला नाही.
काही वर्षांनंतर, गावात एक नवीन पुजारी आला. त्याचं नाव होतं हरिश्चंद्र. तो गावातल्या सावलीच्या गोष्टी ऐकून खूप अस्वस्थ झाला. त्याने ठरवलं की तो सावित्रीच्या आत्म्याला शांत करेल आणि गावाला या शापातून मुक्त करेल. त्याने गावकऱ्यांना सांगितलं की तो अमावास्येच्या रात्री जंगलात जाऊन सावलीचा सामना करेल. गावकऱ्यांनी त्याला थांबवण्याचा खूप प्रयत्न केला, पण हरिश्चंद्र ठाम होता. त्याने आपल्या पूजेच्या साहित्यासह जंगलात प्रवेश केला, आणि गावकरी घाबरलेल्या मनाने त्याच्या परत येण्याची वाट पाहू लागले.
हरिश्चंद्र जंगलात गेला तेव्हा रात्र खूप गडद होती. त्याने आपल्या हातात एक मशाल घेतली आणि मंत्रांचा जप सुरू केला. त्याला सावलीचा अंदाज आला होता, कारण त्याला जंगलात एक थंड हवेचा झोत जाणवला. त्याने मंत्रांचा आवाज वाढवला आणि सावलीला आव्हान दिलं. “सावित्री, तुझ्या आत्म्याला शांती हवी असेल, तर माझ्याशी बोल!” तो ओरडला. त्याच्या आवाजाने जंगलात एक भयंकर शांतता पसरली. काही क्षणांनंतर, त्याला सावली दिसली. एक काळी, मानवी आकृती, जिचे डोळे रागाने आणि दुखाने भरलेले होते. हरिश्चंद्र घाबरला, पण त्याने आपलं धैर्य सोडलं नाही.
सावली हरिश्चंद्रच्या जवळ आली. तिच्या चेहऱ्यावर सावित्रीचं रूप दिसत होतं, पण तिचे डोळे इतके भयंकर होते की हरिश्चंद्रचं मन थरथरलं. “तुला काय हवं आहे, सावित्री?” त्याने विचारलं. सावलीने कोणताही आवाज केला नाही, पण तिच्या डोळ्यातून एक कहाणी सांगितली गेली. ती कहाणी होती तिच्या प्रेमाची, तिच्या विश्वासघाताची आणि तिच्या क्रूर मृत्यूची. हरिश्चंद्रला कळलं की सावित्रीचा आत्मा रघुनाथचा बदला घ्यायला फिरत आहे, पण रघुनाथ आता या जगात नाही. तरीही तिचा आत्मा शांत झाला नाही.
हरिश्चंद्रने सावलीला शांत करण्यासाठी एक विशेष पूजा केली. त्याने जंगलात एक होमकुंड तयार केला आणि तिथे सावित्रीच्या आत्म्याला शांती मिळावी म्हणून मंत्रांचा जप केला. रात्रभर त्याने पूजा चालू ठेवली, आणि पहाटेपर्यंत जंगलात एक विचित्र शांतता पसरली. सावली हळूहळू नाहीशी झाली, आणि गावकऱ्यांना असं वाटलं की कदाचित सावित्रीचा आत्मा आता शांत झाला असेल. पण गावकऱ्यांच्या मनातली भीती कायम होती. त्यांना खात्री नव्हती की सावली खरंच गेली आहे की पुन्हा परत येईल.
त्या रात्रीनंतर, गावात शांतता पसरली होती. अमावास्येच्या रात्री सावली दिसली नाही आणि कसला आवाजही आला नाही. आजही, भद्रपुर गावात अमावास्येच्या रात्री एक भयंकर शांतता असते. गावकरी आपल्या घरात बसतात, खिडक्या बंद करतात आणि कुणीही रात्री बाहेर पडत नाही. काही जण म्हणतात की सावित्रीचा आत्मा अजूनही वामनला शोधत आहे. काही जण म्हणतात की ती रघुनाथचा बदला घ्यायला फिरत आहे. पण सत्य काय आहे, हे कोणालाच माहीत नाही.
गावातली ही कहाणी आता एक दंतकथा बनली आहे. पण त्या दंतकथेत एक भयंकर सत्य दडलं आहे. अमावास्येला, गावकरी प्रार्थना करतात की सावली त्यांच्यापासून दूर राहावी.
